អំពីពាក្យ កូសាំងស៊ីន

អំពីពាក្យ"កូសាំងស៊ីន"

            ក្នុង​ពេល​ដែល​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​ត្រួតត្រា​របស់​អាណានិគម​និយម​បារាំង បារាំង បាន​ហៅ​ដែន​ដី​មួយ​នេះ​ថា ដែន​ដី​កូសាំងស៊ីន ឬ​កូសាំងស៊ីន​ទំនាប ឬ​ក៏​កូសាំងស៊ីន​បារាំង​សែស ប៉ុន្តែ​ជាទូទៅ​គេ​ហៅ​ថា កូសាំងស៊ីន​បារាំង​សែស ហើយ​ដែល​អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បរទេស​ភាគ​ច្រើន​នៅ​ប្រើ​ពាក្យ​នេះ​នៅ​ឡើយ ដើម្បី​សំដៅ​ទៅ​លើ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម។

            តើ​ពាក្យ​កូសាំងស៊ីន ដែល​អាណានិគម​និយម​បារាំង ប្រើប្រាស់​សំដៅ​ទៅ​លើ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​នោះ មាន​ប្រភព​មក​ពី​ណា​ខ្លះ? ហើយមានន័យដូចម្ដេច?

ទាក់ទង​បញ្ហា​នេះ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បាន​បង្ហាញ​ហេតុផល​ផ្សេងៗ​គ្នា​ចំពោះ​ប្រវត្តិ​នៃ​ពាក្យ “​កូសាំងស៊ីន” នេះ។

            បើតាម លោក សាំង ម៉ាក់សាង ពាក្យ “កូសាំងស៊ីន” មានការប្រែប្រួលជាច្រើនលើកច្រើនសារណាស់ ទៅតាមពេលវេលានិងកាលៈទេសៈ ហើយពាក្យនេះបានផ្លាស់ទីកន្លែងយ៉ាងលឿន ពីទិសខាងជើងឆ្ពោះមកទិសខាងត្បូង ដោយនាំមកនូវជនជាតិយួន ក្នុងសង្គ្រាមវាតព្រំដែន ជាទម្លាប់ប្រចាំសតវត្សរបស់វា ចាប់ពីព្រំដែនខាងត្បូង នៃប្រទេសយួនរហូតដល់ជ្រោយកាម៉ៅ។

            ដំបូងឡើយពាក្យនេះ ដែលមាននិរុត្តិសាស្ត្រឬ ឫសពាក្យនាំឲ្យជជែកតវ៉ាយ៉ាងខ្លាំងនោះ ត្រូវបានយួនហៅឈ្មោះថា ដីតុងកឹង តែមួយប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់មកនៅសតវត្សតី១៦ ពួកអឺរ៉ុបបានយកទៅប្រើ ដើម្បីឲ្យហៅដីដែលក្សត្រក្រុងវ៉េ នៃសន្តតិវង្ស ង្វៀង ត្រួតត្រា គឺថាប្រទេសអណ្ណាមកណ្ដាល  ហើយនិងដែនដីសណ្ដរដូណាយ និងទន្លេមេគង្គដែលយួនប្លន់ពីខ្មែរ ។

            ចុងក្រោយពួកបារាំងយកដូនណាយ និងទន្លេមេគង្គខាងក្រោមបាន នៅឆ្នាំ ១៨៥៨ -១៨៦០ ពាក្យ “កូសាំងស៊ី​ន” នេះត្រូវបារាំងយកទៅដាក់ឈ្មោះឲ្យហៅ “កូសាំងស៊ីនទំនាប” (Basse cochinchine) ឬ “កូសាំងស៊ីនបារាំង” (Cochinchine francaise) គឺយៀកណាមសព្វថ្ងៃ ជំនួស “កូសាំងស៊ីនលើ” (Haute Cochinchine) ឬ “កូសាំងស៊ីនអណ្ណាម” គឺវៀតណាមកណ្ដាល។

តាម​សាស្ត្រាចារ្យ ត្រាំងឆាត ប៊ុត លោក​បាន​អះអាង​ក្នុង​សៀវភៅ កម្ពុជា​ក្រោម​អំណាច​គ្មាន​ខ្មែរ​ក្រោម របស់​លោក​ថា ពាក្យ “​កូសាំងស៊ីន” (Cochinchine) ផ្គុំ​ឡើង​ដោយ​ពាក្យ ២​ផ្សេង​គ្នា គឺ​ពាក្យ ​កូសាំង (Cochin) និង​ពាក្យ ​ស៊ីន (Chine)។ តាម​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​រូប​នេះ ពាក្យកូ​​សាំង គឺ​សំដៅ​លើ​ឈ្មោះ​ព្រះសង្ឃ​កាតូលិក​បារាំង មួយ​អង្គ ដែល​បាន​ស្ថាបនា​មន្ទីរពេទ្យ​មួយ​ក្នុង​ទីក្រុង​ប៉ារីស ឈ្មោះ​មន្ទីរពេទ្យ​កូសាំង ឬ​បារាំង ហៅ​ថា អូពីតាល់ កូសំាង (Hôpital Cochin)។ ចំណែក​ពាក្យ​ស៊ីន គឺ​មក​ពី​ពាក្យ​បារាំង ស៊ីន្នឹ (Chine) ដែល​ប្រែ​ថា​ចិន ឬ​ប្រទេស​ចិន។

លោក ត្រាំងឆាត ប៊ុត សរសេរ​បន្ត​ថា មុន​នឹង​មក​ដល់​ទីក្រុង​ព្រៃនគរ កងនាវិក ឬ​កងទ័ព​ស្រួច​របស់​បារាំង បាន​ចេញ​ដំណើរ​ពី​ប្រទេស​ចិន មក ដោយ​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​ឈូង​សមុទ្រ​ចិន ទៀត​ផង។ លោក​ថា ក្រោយ​មក​ពាក្យ​ថា Chine ឬ​ចិន នេះ ត្រូវ​បាន​ចងចាំ​ក្នុង​ខួរ​ក្បាល​របស់​ទ័ព​បារាំង រហូត​មក។ លុះ​ក្រោយ​មក នៅ​ពេល​បារាំង វាយ​ដណ្ដើម​កាន់​កាប់​បាន​ទីក្រុង​ព្រៃនគរ រួច​ហើយ ពួក​គេ​ក៏​បាន​សម្រេច​ដាក់​ឈ្មោះ​ទឹក​ដី​ថ្មី​នេះ​ថា កូសំាងស៊ីន តែ​ម្តង ដើម្បី​រំឭក​គុណ​ដល់​ព្រះតេជព្រះគុណ​កូសាំង ដែល​ព្រះអង្គ​បាន​ប្រឹងប្រែង​គ្រប់​មធ្យោបាយ ដើម្បី​សម្រាល​ទុក្ខ​ប្រជាពលរដ្ឋ​បារាំង។

សព្វថ្ងៃ មន្ទីរពេទ្យ​កូសាំង ឬ​អូពីតាល់​កូសំាង គឺ​ជា​មន្ទីរពេទ្យ​រដ្ឋ​ដ៏​ល្បីល្បាញ​មួយ​នៅ​ទីក្រុង​ប៉ារីស ហើយ​មន្ទីរពេទ្យ​នេះ គឺ​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​មហាវិទ្យាល័យ​ពេទ្យ​ប៉ារីស​ដេកាត (Faculté de Médecine Paris-Descartes)។

 ស្រដៀង​នឹង​ការ​អះអាង​របស់ លោក ត្រាំងឆាត ប៊ុត គេហទំព័រ​វីគីភេដៀ (Wikipedia) ក៏​បាន​លើក​ឡើង​ដែរ​ថា ការ​ដែល​គេ​ដាក់​ឈ្មោះ​មន្ទីរពេទ្យ​នេះ​ថា កូសាំង គឺ​ដើម្បី​រំឭក​ដល់​ព្រះតេជព្រះគុណ ហ្សង់ ឌែននីស កូសាំង (Jean-Denis Cochin) ដែល​ព្រះអង្គ​បាន​ជួយ​ដល់​កម្មករ និង​អ្នក​ក្រីក្រ​ក្នុង​សង្កាត់​មួយ​នៃ​ទីក្រុង​ប៉ារីស តាម​រយៈ​ការ​សាងសង់​មន្ទីរពេទ្យ​កូសាំង នេះ។

ក្រៅ​ពី​ទឡ្ហីករណ៍​របស់ លោក ត្រាំងឆាត ប៊ុត អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ខ្មែរ​ខ្លះ​បាន​លើក​ឡើង​ថា ពាក្យ​ថា កូសាំងស៊ីន គឺ​មក​ពី​ពាក្យ​វៀតណាម ថា កូ ជិន ស៊ិន (CỖ Chinh Xin) ដែល​មាន​ន័យ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​ថា “នាង​ទី​៩​សុំ”។ នាង​ទី​៩​នៅ​ទី​នេះ គឺ​សំដៅ​ទៅ​លើ​ព្រះមហេសី​យួន​របស់​ព្រះបាទ​ជ័យជេដ្ឋាទី២ ឈ្មោះ ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ ដែល​ជា​បុត្រី ឬ​កូន​ទី​៨​របស់​ស្ដេច​យួន​អណ្ណាម ឈ្មោះ ង្វៀង សាយវឿង។ មហេសី​យួន ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ នេះ​ហើយ​ដែល​បាន​ខ្ចី​ដី​ខ្មែរ​ពី​ព្រះបាទ​ជ័យជេដ្ឋាទី២ ឲ្យ​ជនជាតិ​យួន​មក​រស់​នៅ ហើយ​ដែល​មិន​បាន​សង​ឲ្យ​ខ្មែរ​វិញ​រហូត​មក​ដល់​សព្វថ្ងៃ​នេះ។

មាន​ការ​អះអាង​ថា ពាក្យ​ថា កូជិនស៊ិន ឬ​នាង​ទី​៩​សុំ​នេះ គឺ​ជនជាតិ​យួន បាន​ហៅ​តៗ​គ្នា សំដៅ​ទៅ​លើ​ទឹក​ដី​ខ្មែរ​ដែល​មហេសី​យួន ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ បាន​សុំ​ពី​ព្រះបាទ​ជ័យជេដ្ឋាទី២ ហើយ​ដើម្បី​រំឭក​ដល់​គុណ​បំណាច់​របស់​នាង ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ ពួក​ជនជាតិ​យួន ក៏​ហៅ​ដែន​ដី​នេះ​ថា កូជិនស៊ិន តៗ​គ្នា​ទៅ។ ប៉ុន្តែ បើ​តាម​ប្រវត្តិសាស្ត្រ ព្រះបាទ​ជ័យជេដ្ឋាទី២ ពុំ​បាន​ឲ្យ​ដី​ខ្មែរ​ទៅ​យួន នោះ​ទេ ព្រះអង្គ​គ្រាន់​តែ​ឲ្យ​យួន​ខ្ចី​ក្នុង​រយៈពេល ៥​ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ។

តើ​នាង ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ ជា​កូន​ទី​៨​របស់​ស្ដេច​យួន ង្វៀង សាយវឿង ឬ​យ៉ាង​ណា?

មាន​ការ​លើក​ឡើង​ថា ស្ដេច​យួន ង្វៀង សាយវឿង ឬ​ខ្លះ​ថា ង្វៀង ភុកវៀង មាន​បុត្រ​ទាំងអស់​ចំនួន ១៥​នាក់ ក្នុង​នោះ​មាន​បុត្រា​ចំនួន ១១​នាក់ និង​បុត្រី​ចំនួន ៤​នាក់។ តែ​ទោះ​យ៉ាង​ណា គ្មាន​ការ​បញ្ជាក់​ឲ្យ​ច្បាស់​លាស់​ណា​មួយ​ថា នាង ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ ឬ​មហេសី​របស់​ព្រះបាទ​ជ័យជេដ្ឋាទី២ គឺ​ជា​កូន​ទី​៨ នៃ​រាជវង្ស​ស្ដេច ង្វៀង សាយវឿង នោះ​ឡើយ។ ម្យ៉ាង​ទៀត បើ​នាង ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ ជា​កូន​ទី​៨​ក្នុង​គ្រួសារ ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​គេ​ហៅ​នាង​ថា កូជិន (CỖ Chinh) ឬ​នាង​ទី​៩​ទៅ​វិញ?

នេះ​មិន​មែន​ជា​រឿង​ពិបាក​យល់​នោះ​ទេ។ ខុស​ពី​ជនជាតិ​ខ្មែរ ជនជាតិ​យួន មាន​ទំលាប់​ហៅ​កូន​ច្បង​ដោយ​រាប់​ពី​លំដាប់​លេខ​រៀង​ទី​២​ឡើង​ទៅ មាន​ន័យ​ថា បើ​កូន​នោះ​ជា​កូន​ច្បង ឬ​កូន​ទី​១ គេ​ហៅ​ថា​កូន​ទី​២​ទៅ​វិញ ដូច​ជា​ពេល​ខ្លះ​គេ​ហៅ​ថា អាន់ហាយ (Anh 2) ឬ​ចីហាយ (Chi 2) គឺ​សំដៅ​ទៅ​លើ​បង​ប្រុស​ច្បង ឬ​បង​ស្រី​ច្បង មិន​មែន​បង​ប្រុស​ទី​២ ឬ​បង​ស្រី​ទី​២​ឡើយ។ ដូច្នេះ បើ​គេ​ហៅ​មហេសី​ព្រះបាទ​ជ័យជេដ្ឋាទី២ ថា កូជិន (CỖ Chinh) ឬ​នាង​ទី​៩​នោះ មាន​ន័យ​ថា នាង​ជា​កូន​ទី​៨​ក្នុង​គ្រួសារ​ទៅ​វិញ​ទេ។

ទាក់ទង​នឹង​ពាក្យ​កូជិនស៊ិន មាន​ការ​ពោល​តៗ​គ្នា​ថា នៅ​ពេល​ដែល​ពួក​អាណានិគមនិយម​បារាំង បាន​ចូល​មក​កាន់​កាប់​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម ពួក​គេ​ក៏​បាន​ចាប់​ផ្ដើម​កម្លាយ​ពាក្យ កូជិន ស៊ិន ដែល​ជនជាតិ​យួន តែង​ហៅ​នោះ ឲ្យ​ទៅ​ជា​កូសាំងស៊ីន វិញ ទៅ​តាម​សំនៀង​អាន​នៃ​ភាសា​របស់​បារាំង។

 បើ​តាម លោក អាដេម៉ារ ឡឺក្លែរ លោក​បាន​អះអាង​ក្នុង​សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ប្រទេស​កម្ពុជា របស់​លោក​ថា ពាក្យ​ថា កូសាំងស៊ីន បាន​ក្លាយ​មក​ពី​ពាក្យ ឆានឆេង ដែល ឆានឆេង នេះ គឺ​ជា​អតីត​រាជធានី​របស់​នគរ​ចំប៉ា។ ជុំវិញ​រឿង​នេះ លោក ឡឺក្លែរ បាន​សរសេរ​ថា ប្រមាណ​ជា​ក្នុង​ជំនាន់​ដែល​រាជធានី​លង្វែក​របស់​កម្ពុជា បាន​ធ្លាក់​ក្នុង​កណ្ដាប់​ដៃ​របស់​សៀម អាណាចក្រ​អណ្ណាម​ដែល​ទើប​តែ​ដណ្ដើម​យក​បាន​ទឹក​ដី​នគរ​ចំប៉ា ស្ទើរ​តែ​ទាំងអស់​បញ្ចូល​មក​ជា​របស់​ខ្លួន​នោះ បាន​បែក​ចេញ​ជា​២​ដាច់​ពី​គ្នា មួយ​គឺ​តុងកឹង និង​មួយ​ទៀត គឺ​កូសាំងស៊ីន ដែល​ជា​អតីត​នគរ​ចំប៉ា ឬ​ក្រោយ​មក​ត្រូវ​យួន ឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា អណ្ណាម។ បើ​ផ្អែក​តាម​ការ​អះអាង​របស់ លោក ឡឺក្លែរ ត្រង់​ចំណុច​នេះ មាន​ន័យ​ថា ពាក្យ​ថា កូសាំងស៊ីន មិន​មែន​សំដៅ​ទៅ​លើ​ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម នោះ​ទេ គឺ​សំដៅ​ទៅ​លើ​ដែន​ដី​អណ្ណាម ដែល​ជា​អតីត​ទឹក​ដី​របស់​នគរ​ចំប៉ា ទៅ​វិញ​ទេ។ តែ​ទោះ​យ៉ាង​ណា ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​បារាំង បារាំង បាន​បែង​ចែក​យ៉ាង​ច្បាស់​រវាង​ដែន​ដី​កូសាំងស៊ីន ដែន​ដី​អណ្ណាម និង​តុងកឹង ដែល​កូសាំងស៊ីន សំដៅ​លើ​កម្ពុជា​ក្រោម អណ្ណាម សំដៅ​លើ​ភូមិ​ភាគ​កណ្ដាល​របស់​វៀតណាម សព្វថ្ងៃ ឬ​អតីត​នគរ​ចំប៉ា និង​តុងកឹង សំដៅ​លើ​ទឹក​ដី​វៀតណាម នៅ​ភូមិ​ភាគ​ខាង​ជើង​ដែល​មាន​ទីក្រុង​ហាណូយ ជា​រដ្ឋធានី។

ចំណែកលោក បណ្ឌិត ឥន​ សុផល  បានលើកឡើងថា ពាក្យ “កូស័ងស៊ីន” គឺសំនៀងដើមជាភាសាចិន ដែលមានន័យថា ជនជាតិចិននិងជនជាតិដាយកូវៀត។ ដូច្នេះពាក្យ “កូស័ងស៊ីន” នេះ គឺពាណិជ្ចករចិនបានហៅតំបន់មួយ ដែលមានជនជាតិចិន និងជនជាតិដាយកូវៀត រស់នៅត្រង់កំពង់ផែដាណាង (Da Nang) ហើយក្រោយមកពាក្យនេះត្រូវបានជនជាតិព័រទុយហ្គាល់ ដែលចូលមកដល់កំពង់ផែដាណាង នៅសតវត្សតី១៥ ក៏ហៅតំបន់នេះតាមសំនៀងភាសាចិនថា “កូស័ងស៊ីន” ដែរ។ ប៉ុន្តែមិនមែនសំដៅមកលើដែនដីកម្ពុជាក្រោមនោះទេ គឺគេសំដោទៅលើតំបន់ពាណិជ្ជកម្ម នៅត្រង់ចំណុចកំពង់ផែដាណាង។

លោកបានបញ្ជាក់ទៀតថាពាក្យ “កូស័ងស៊ីន” ពុំមែនប្រើសម្រាប់សម្គាល់ ទឹកដីខ្មែរដែលយួនយកទៅនោះទេ ប៉ុន្តែក្រោយមកពាក្យនេះ ត្រូវបានអាណានិគមន៍បារាំង ហៅតាមជនជាតិព័រទុយហ្គាល់ នៅពេលបារាំងចូលមកដាក់នឹមអាណានិគមន៍នៅវៀតណាម និងមួយផ្នែកនៃទឹកដីកម្ពុជា ហេតុនេះហើយបារាំង ត្រូវធ្វើការបែងចែកតំបន់នេះជា៣តំបន់រដ្ឋបាល ដើម្បីងាយស្រួលគ្រប់គ្រង។ ផ្នែកខាងជើងវៀតណាម បារាំងហៅថា តំបន់រដ្ឋបាលតុងក័ង(Tonkin)ផ្នែកកណ្ដាល បារាំងហៅថា តំបន់រដ្ឋបាលអាណ្ណាម (Annam)ចំណែកទឹកដីខ្មែរភាគខាងត្បូងបារាំងកំណត់ថា តំបន់រដ្ឋបាលកូស័ងស៊ីន (Co-chinchine)។ ប៉ុន្តែតំបន់រដ្ឋបាល កូស័ងស៊ីននេះ បារាំងកំណត់យកត្រឹមព្រំប្រទល់កំពង់ផែដាណាងចុះមកខាងត្បូង គ្របដណ្ដប់មកលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោមទាំងមូល ហេតុនេះហើយទើបគេហៅទឹកដីកម្ពុជាក្រោមថា “កូស័ងស៊ីន”។

                រីឯលោក សឺន ថាយធុន បានលើកឡើងថា ដែនដីកម្ពុជាក្រោម ត្រូវបានជនជាតិយួនគ្រប់ជំនាន់ហៅតាមភាសាយួនថា ណាមគី (Nam Kỳ) ឬ ណាមបូ (Nam Bộ) ដែលមានន័យជាភាសាខ្មែរថា “ភាគខាងត្បូង” និងត្រូវបានបារាំង និងពួកបស្ចិមប្រទេសហៅថា “កូសាំងស៊ីន” ឬ “កូសាំងឆៃណា” ( Cochin China)។ ក្រោយមក ជនជាតិយួនមួយចំនួនហៅ ផ្ដួលសំនៀងពាក្យ កូសាំងស៊ីន ទៅជា ភាសាយួនថា “កូជិនសិន” (Cô Chín Xin) ដែលមានន័យជាភាសាខ្មែរ ថា “ព្រះនាង-ទីប្រាំបួន-សុំ” ដើម្បីបន្លំដានខ្មែរក្រោមថា ដែនដីកម្ពុជាក្រោម ជាកម្មសិទ្ធិ របស់ជនជាតិយួន ព្រោះព្រះនាង ង្វៀង ង៉ុក វ៉ាន់ ( Ngieng Ngọc Vạn) មហេសីយួនរបស់ព្រះបាទ ជ័យជេដ្ឋាទី២ បានសុំពី ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ។

            ខាងក្រោមនេះ ជាហេតុផលមួយ ចំនួនដែលបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា “កូសាំងស៊ីន” មិនមែនមានន័យថា “នាងទីប្រាំ បួនសុំ” ដូចពាក្យ យួនជាភាសាយួនថា “ កូជិនសិន” នោះទេ ។

v  ប្រភពពាក្យកូសាំងស៊ីន (Cochin China)៖

            ពាក្យនេះ “កូសាំងស៊ីន” នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស កាត់ចេញជាពីរសព្ទដាច់ដោយឡែកពីគ្នាគឺកូសាំង(Cochin)និងឆៃណា(China)។
១.ពាក្យ “កូសាំង” (Cochin) ជាឈ្មោះទីក្រុងកំពង់ផែមួយនៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ដែលពួកបស្ចិមប្រទេស ហៅថា Cochin India ។ ជ្រោយនេះ មានទ្រង់ទ្រាយស្រដៀងនឹងជ្រោយទឹកខ្មៅនៃដែនដីកម្ពុជាក្រោមដែរ។
២.ពាក្យ“ស៊ីន”ឬ“ឆៃណា”(China)វិញសំដៅលើប្រទេសចិន។ 

            ពេលពួក បារាំងចុះមកធ្វើអាណានិគមនៅកម្ពុជាក្រោម ពួកគេបានដាក់ឈ្មោះ ដែនដីកម្ពុជាក្រោមថា កូសាំងស៊ីន ឬ “កូសាំង ឆៃណា” ដែលមានន័យថា “កូសាំង” ជាប់នឹងប្រទេសចិន ដើម្បីបែងចែក កុំឲ្យច្រឡំគ្នានឹងជ្រោយ “កូសាំងឥណ្ឌា” (Cochin India)។

ផែនទីអាស៊ីអាគ្មេយ៍គូរដោយ លោក Gerardus Mercator និង លោក Jan Hondius នៅឆ្នាំ ១៦០៩ បង្ហាញ កូសាំងស៊ីន នៅតំបន់ តុងកឹង គឺ ហាណូយ ភាគខាងជើង ប្រទេសវៀតណាមសព្វថ្ងៃទេ។

v   កូសាំងស៊ីន_មានឈ្មោះមុនស្ដេចខ្មែររៀបអភិសេកជាមួយនឹងស្រីយួន៖

            យោងតាមផែនទីអាស៊ីអាគ្មេយ៍ដែលបានគូរដោយលោក ឈើរ៉ាឌូស មើខាតធើ (Gerardus Mercator) ទស្សនវិទូ និងជា គណិតវិទូជនជាតិអាល្លឺម៉ង់ និង លោក ឆែន ហន់ឌូស (Jan Hondius) នៅឆ្នាំ ១៦០៩ ឃើញថា ឈ្មោះ កូសាំងស៊ីន (Cochin China) ត្រូវបានគេហៅសំដៅនៅតំបន់តុងកឹង គឺហាណូយ ភាគខាងជើង ប្រទេសវៀតណាមសព្វថ្ងៃ មិនមែនសំដៅ លើតំបន់ ដែនដីកម្ពុជាក្រោមទេ។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ បានរៀបអភិសេកជាមួយនឹងព្រះនាង ង្វៀង ផុក ង៉ុក វ៉ាង (Công nữ Ngọc Vạn) ជាបុត្រីទី២ របស់ស្ដេចយួន ង្វៀង ផុក ង្វៀង ( Nguyễn Phúc Nguyên) នៅក្នុងឆ្នាំ ១៦១៨ ដែលបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា ឈ្មោះ កូសាំងស៊ីន មានមកមុនស្ដេចខ្មែររៀបអភិសេកបុត្រីយួនទៅទៀត។ កត្តានេះ វាផ្ទុយទៅនឹងអ្វី ដែលជនជាតិយួនលើកឡើងក្រៅផ្លូវការ ថាបារាំងបានដាក់ឈ្មោះដែនដីកម្ពុជាក្រោមថា “កូសាំងស៊ីន” ដើម្បីតបស្នងសងគុណដល់ “ព្រះនាងទី ប្រាំបួន” ដែលបានសុំដែនដីម្ដុំនេះពីស្ដេចខ្មែរ។

v  នាង_ង៉ុក_វ៉ាង_ជាបុត្រីទី២របស់ស្ដេចយួន_មិនមែនទី៩ទេ៖

            យោងតាមប្រវត្តិនាង ង្វៀង ផុក ង៉ុក វ៉ាន មហេសីយួនរបស់ ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលចុះផ្សាយនៅលើ គេហទំព័រសព្វាវចនាធិប្បាយ Wikipedia នាង ង៉ុក វ៉ាន់ ជាបុត្រីទី២ របស់ស្ដេចយួន ង្វៀង ផុក ង្វៀង មិនមែនជាបុត្រីទី៩ ទេ ។

យោងតាមសៀវភៅប្រវត្តិព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាជាភាសាបារាំងឈ្មោះ ហួយ៉ាំ ឌុយ កាំបូដហ្គ៍ (Royaume du Cambodge) នៅខែមីនា ឆ្នាំ១៦១៨ ព្រះបាទជ័យចេស្ដា ឬ ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ត្រូវបានគេប្រទានព្រះគោរម្យងារជា សម្ដេចព្រះជ័យចេស្ដាធិរាជរាមាធិបតី បរមបពិត្រ។ ពេលនោះ ស្ដេចយួន អាណ្ណាម ក៏បានលើក ព្រះនាង ង៉ុក វ៉ាន់ បុត្រីរបស់ខ្លួនឲ្យស្ដេចខ្មែរ ហើយត្រូវ បានគេប្រទានព្រះគោរម្យងារថា "សម្ដេចព្រះរាជវតី ព្រះវររាជក្សត្រី" ។

v  ពាក្យ “China” ឬ “Chine” មិនមែនប្រែថា “សុំ”៖

            យោងតាមអក្សរ “សុំ” ក្នុងភាសាយួនគេសរសេរថា “Xin” ផ្សំពីតួអក្សរ “X-I-N” មិនមែនជា “ China” ឬ “Chine” ដែលសំដៅ លើប្រទេស “ចិន” ដូចសព្ទដើមរបស់ពាក្យ “Cochin China” នោះទេ។ ដូច្នេះ ពាក្យកូសាំងស៊ីន ឬ កូសាំងឆៃណា មានន័យថា “ជ្រោយកូសាំង” នៅជាប់នឹង “ប្រទេសចិន” មិនមែនមានន័យថា ដែនដីដែល “ព្រះនាងទីប្រាំបួនសុំ” ទេ។

v  កូសាំងស៊ីនឈ្មោះបារាំងដាក់ឲ្យ៖

            ខ្មែរក្រោមហៅ ដែនដីតំបន់នេះថា កម្ពុជាក្រោម ចំណែក ជនជាតិយួនហៅជាផ្លូវការថា ណាមគី (Nam Ky) ឬ ណាមបូ (Nam Bo) ខណៈ ពាក្យ “កូសាំងស៊ីន” ត្រូវបានពួក     បច្ចឹមប្រទេសហៅសំដៅតំបន់តឹងកឹង ឬ ហាណូយ ភាគខាងជើង នៃប្រទេសវៀតណាម បច្ចុប្បន្ន ទៅវិញ។ ក្រោយមក ពេលបារាំង បានធ្វើអាណានិគមទាំងស្រុង នៅកម្ពុជាក្រោមនាឆ្នាំ១៨៦៧ ពួកគេបានហៅ កម្ពុជាក្រោម ជាភាសាបារាំងថា “កូសាំងស៊ីន” (Cochin China) ហើយហៅតំបន់អតីតនគរចាម្ប៉ា ឬ ភាគកណ្ដាល នៃប្រទេសវៀតណាមបច្ចុប្បន្នថា អាណ្ណាម និង តំបន់ហាណូយ ហៅថា តុងកឹង វិញ៕

            ឆ្លងតាមការពិភាក្សាក្នុងចំណោមអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ យើងសង្កេតឃើញថា ពាក្យ “កូសាំងស៊ីន” នេះនៅតែមានភាពស្រពិចស្រពិលនៅឡើយ។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ពាក្យនេះគ្រាន់តែជាឈ្មោះមួយដែលពួកបច្ចឹមប្រទេសហៅ តំបន់មួយដែលខ្លួនបានមកដល់ ឬគ្រប់គ្រង ប៉ុណ្ណោះ។ មិនបានសម្គាល់តែលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ឬ ដែនដីដែល នាងទី៩សុំ ពីព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២នោះទេ ព្រោះ “កូជិនសិន” មិនមែនមានន័យថា សុំ ហើយពាក្យនេះទៀតសោត មានតាំងពីមុនពេលព្រះបានជ័យជេដ្ឋារៀបអភិសេកជាមួយព្រះនាង ង្វៀង ង៉ុក វ៉ាន់​មកម្លេះ ហើយព្រះនាងក៏មិនមែនជាកូនទី៩របស់ស្ដេច ង្វៀង ផុក ង្វៀងនោះដែរ។

#រៀបរៀងដោយ ឈិន ចណ្ឌី

ឯកសារពិគ្រោះ

១.លោក សាំង ម៉ាក់សាង.(២០០០).កូសាំងស៊ីនជាដែនដីរបស់ខ្មែរ...ត្រូវប្រគល់ឲ្យខ្មែរវិញ.

                                                         បោះមុម្ពលើកទី២ រោងពុម្ព អប្សរា

២.លោក ត្រាំង ឆាតប៊ុត.(២០០៥).កម្ពុជាក្រោមអំណាចគ្មានខ្មែរក្រោម.បោះពុម្ពលើកទី១  

                                                      រោងពុម្ព ឥន្ទ្រទេវី

៣.លោក អាដេម៉ារ ឡឺក្លែរ.(២០០៥).ប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា.បោះពុម្ពលើកទី១ មជ្ឃ

                                                        មណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា

៤.លោក ឥន សុផល.(២០១៦).កម្ពុជារវាងសៀម-យួននិងអាណានិគមន៍បារាំង

៥.https://www.rfa.org/khmer/program/kampuchea_krom/Cochinchine-history-04102014042523.html

 ៧.http://vokk.net/…/Cochin%20China%20-%20Koeun%20P.%20Thach.m…